Nijland
Het dorp ontstond in de 13de eeuw in een gebied waar aan de noordzijde de Middelzee zich teruggetrokken had. De dreiging van overstromingen met binnenwater uit de zuidelijke veengebieden was afgewend door de aanleg van de Hemdijk.
Oudheidkundige vondsten uit terprestanten bij Nijland wijzen erop, dat bewoning reeds aanwezig was aan het begin van onze jaartelling. Die bewoning moet tot in de 12de eeuw hebben geduurd.
De kerk, gesticht in 1275, was gewijd aan de heilige Nicolaas van Myra, de beschermheilige van de zeevaarders. Een sage verhaalt van de vernieling van de in aanbouw zijnde kerk tot driemaal toe. Men zag dit als ingrijpen van God , die de gekozen bouwplaats niet geschikt vond. De uiteindelijke bouwplaats werd op aanwijzing van ossen bepaald.
De huidige kerk is van 1508 tot 1526, met behoud van muurwerk uit 1275, in gotische stijl gebouwd . De hoofdelingenfamilie Hottinga speelde daarbij een belangrijke rol. De toren dateert van 1275 en is in de 16e eeuw verhoogd. Deze 52 meter hoge toren was in 1866 behoorlijk scheef gezakt en werd toen rechtgezet.
Het kerkgebouw, het omgrachte kerkhof, de pastorie en het vicarishuis uit de 16de eeuw, enkele 18de_ en 19de eeuwse boerderijen, schoolgebouwen , huizen en de herberg met stalling uit 1872 vormen samen een van rijkswege beschermd dorpsgezicht.
In 1511 stonden er nog geen woonhuizen in de dorpskern. In 1618 waren dat er twintig. Ze stonden tegenover de pastorie en aan de westzijde van de Hottingawei. Tot 1960 werd Nijland alleen langs de wegen op beperkte schaal met huizen uitgebreid. Vanaf 1971 kwamen diverse dorpsuitbreidingen met doorgaande straten tot stand.